Skład osobowy

• dr Michał Bućko
  tel. +48 32 271 64 81, wew. 122,

• dr inż. Adam Łukasik
  tel. +48 32 271 64 81, wew. 206,

• dr Marcin Szuszkiewicz
  tel. +48 32 271 64 81, wew. 206,

• dr Małgorzata Wawer
  tel. +48 32 271 64 81, wew. 206,

• mgr Maria Szuszkiewicz
  tel. +48 32 271 64 81, wew. 201,

Publikacje Zakładu Magnetyzmu Środowiska i Rekultywacji

BADANIA

Prace statutowe

• Technogeniczne cząstki magnetyczne w środowisku - powstawanie, oddziaływanie, przemiany oraz metody wykrywania, 2015, kierownik Tadeusz Magiera
• Charakterystyka geogenicznych źródeł anomalii glebowych w Polsce, 2012-2014, kierownik Tadeusz Magiera

Zadanie: Analiza podatności magnetycznej rud darniowych pochodzących z różnych rejonów Polski, 2012, kierownik Zygmunt Strzyszcz

• Wykorzystanie magnetometrii glebowej w diagnostyce siedlisk leśnych, 2011, kierownik Zygmunt Strzyszcz
• Charakterystyka magnetyczna pyłów przemysłowych pochodzących z wybranych źródeł emisji, 2011, kierownik Tadeusz Magiera

Zagrożenie środowiska przyrodniczego powodowane przez technogenne ferrimagnetyki, 2005-2010:

• Układ technogennych ferromagnetyków w różnych typach gleb leśnych w zależności od wielkości depozycji pyłów przemysłowych, kierownik Zygmunt Strzyszcz.
• Ferromagnetyki w technogennych aerozolach i ich wpływ na wzrost podatności magnetycznej gleb oraz zagrożenie ekologiczne w układzie gleba-roślina-człowiek, kierownik Zygmunt Strzyszcz.
• Układ ferromagnetyków w glebach objętych wpływem przemysłu koksowniczego, kierownik Marzena Rachwał.
• Zmienność przestrzenna podatności magnetycznej gleb leśnych oraz jej geostatystyczna i ekologiczna interpretacja, kierownik Tadeusz Magiera.

Inicjalne stadia procesu glebotwórczego na wyrobiskach oraz zwałowiskach odpadów przemysłowych różnego pochodzenia, 2008-2010, kierownik Zygmunt Strzyszcz.

Projekty własne i rozwojowe MNiSW

• Magnetyczno-mineralogiczna identyfikacja technogenicznych tlenków i wodorotlenków manganu i żelaza w pyłach przemysłowych i glebach Górnego Śląska, nr NCN UMO-2013/09/B/ST10/02227, 2014-2017, kierownik Marzena Rachwał
• Magnetyczna i mineralogiczna charakterystyka technogenicznych cząstek magnetycznych obecnych w glebach i torfowiskach rejonów wielowiekowej działalności górniczo-hutniczej w zlewni Brynicy i Stoły, nr NCN 2012/05/B/ST10/01053, 2013-2016, kierownik Tadeusz Magiera
• Wykorzystanie magnetometrii w celu określenia wpływu podłoża geologicznego na skałę macierzystą w oparciu o ich właściwości magnetyczne i geochemiczne, nr NCN UMO-2011/01/N/ST10/07548, 2011-2014, kierownik Marcin Szuszkiewicz
• Wpływ ekranów akustycznych na rozprzestrzenianie się pyłowych zanieczyszczeń komunikacyjnych na przykładzie Drogowej Trasy Średnicowej GOP; nr NCN 2011/01/N/ST10/07614, 2011-2014, kierownik Małgorzata Wawer
• Zastosowanie magnetometrii glebowej do oceny zagrożeń terenów parkowo-miejskich Górnośląskiego Okręgu Przemysłowego (GOP) wtórną emisją, 2009-2012, kierownik Zygmunt Strzyszcz. Realizacja projektu jest dofinansowana przez Narodowe Centrum Badań i Rozwoju.
• Wpływ przemysłu koksochemicznego na podatność magnetyczną gleb oraz zawartość wielopierścieniowych węglowodorów aromatycznych i metali ciężkich w glebach - N523 413035, 2008-2011, kierownik Marzena Rachwał.
• Charakterystyka morfologiczna i geochemiczno-magnetyczna technogennych minerałów żelaza jako wskaźnika zanieczyszczenia gleb - N523 074 32/2889, 2007-2010, kierownik Tadeusz Magiera.
• Zastosowanie magnetometrii glebowej przy ocenie ekologicznej terenów parkowo-leśnych centralnej części GOP w celu szybkiego wykrywania miejsc potencjalnych zagrożeń – 2P04G 125 28, 2005-2007, kierownik Zygmunt Strzyszcz.
• Zastosowanie magnetometrii glebowej w badaniach gleb leśnych na terenach anomalii magnetyczno-geochemicznych w celu wyjaśniania ich charakteru oraz określania zagrożeń ekologicznych - 3P04G 012 25, 2003-2006, kierownik Tadeusz Magiera.
• Geogenny lub antropogenny charakter anomalii magnetycznych na obszarze Polski – studium porównawcze zapisu petromagnetycznego i geochemicznego - 6 P04D 014 16, 1999-2002, kierownik Tadeusz Magiera.
• Wykorzystanie metody pomiarów podatności magnetycznej w monitoringu wielkości pyłowych imisji przemysłowych w terenach odkrytych na przykładzie torfowisk wysokich - T09C 036 15, 1998-2000, kierownik Zygmunt Strzyszcz.
• Ferromagnetyki pochodzenia antropogenicznego i ich przemiany w glebach objętych wpływem imisji przemysłowych - 3P407 066 06, 1994- 1997, kierownik Zygmunt Strzyszcz.

Projekty zamawiane

• Pilotowy monitoring gleb na obszarach potencjalnych zagrożeń ekologicznych przy zastosowaniu magnetometrii jako metody wspomagającej. Projekt zamawiany przez Ministerstwo Środowiska, a finansowany ze środków NFOŚ, 2003-2006, kierownik Zygmunt Strzyszcz.

Projekty zagraniczne

• Development of integrated geophysical/geochemical methods of soil and groundwater pollution assessment and control in problematic areas (IMPACT), projekt w ramach Polsko-Norweskiego Programu Badań, 2013-2016, kierownik Tadeusz Magiera
• Screening and monitoring anthropogenic pollution over central Europe by using magnetic proxies - MAGPROX (Screening i monitoring zanieczyszczeń antropogenicznych na obszarze Centralnej Europy przy wykorzystaniu metod magnetycznych) – Projekt w ramach 5. Programu Ramowego Unii Europejskiej, 2000-2003, kierownik Zygmunt Strzyszcz.
• Integrated Soil and Water Protection: Risk from Diffuse Pollution – SOWA – Projekt w ramach 5. Programu Ramowego Unii Europejskiej, 2002-2004, kierownik Tadeusz Magiera.
• Safe Management of Mining Waste and Waste Facilities - SAFEMANMIN (Bezpieczne zarządzanie odpadami górniczymi i infrastrukturą) – Projekt w ramach 6. Programu Ramowego Unii Europejskiej, w ramach Priorytetu 8.1. Naukowego Wspomagania Polityki, 2007-2008, kierownik Zygmunt Strzyszcz, Tadeusz Magiera.
• Podatność Magnetyczna Prób Sieci Glebowej Saksonii – Projekt finansowany przez Saksoński Urząd Krajowy do Spraw Środowiska i Geologii 2003, 2007, kierownik Zygmunt Strzyszcz.
• Integrated Trans-regional Land-use Decision Support in a context of changes in climate, deposit regimes and social structures for a land-use system in the Euro-Region Neisse – IT-REG-EU (Zintegrowany międzyregionalny system wspomagania decyzji w zarządzaniu środowiskiem w kontekście zmian klimatycznych, depozycji zanieczyszczeń i zmian w strukturze socjalnej w Euroregionie Nysa). Projekt finansowany ze środków partnera niemieckiego, 2007, kierownik Tadeusz Magiera.
• Region-crossing transfer and marketing of tools and system solutions for supporting land use planning and management REG-TRANSEKT, 2008, kierownik Tadeusz Magiera.
• GFZ - Geoforschung Zentrum w Poczdamie / Berlin, kierownik Zygmunt Strzyszcz.
• Podatność magnetyczna podglebia gleb Saksonii oraz gleb tzw. Czarnego Trójkąta (Polska-Czechy-Niemcy) 2009-2010, kierownik Zygmunt Strzyszcz.
• Charakterystyka aktualnych zanieczyszczeń komunikacyjnych deponowanych w glebach przydrożnych w zróżnicowanych warunkach klimatycznych – opracowanie i testowanie nowej koncepcji monitoringu zanieczyszczeń komunikacyjnych. - Projekt Miedzynarodowy Niewspółfinansowany realizowany w ramach porozumienia MNiSZ z DFG wraz z Uniwersytetem w Tybindze (Niemcy). Kierownik Tadeusz Magiera.
• "Optimized soil pollution screening including magnetic susceptibility and chemical analysis – TASK” - Part II Screening around Huta Katowice Metallurgical Plant - Kierownik Tadeusz Magiera (2010-2011) - we współpracy z Uniwersytetem w Tybindze oraz TASK Leipzig (Niemcy).

Projekty sieci naukowej Środowisko a zdrowie

• Aerozole a zagrożenia zdrowia chorobami układu sercowo naczyniowego i oddechowego, kierownik Tadeusz Magiera.

Prace na rzecz przemysłu, administracji

• Opracowanie projektu etapowej rekultywacji stawów 13,14,15 i 16 zlokalizowanych na terenie Zakładu Produkcyjnego SODA MĄTWY w Inowrocławiu oraz nadzór autorski, na czas wykonania robót, nad poprawnością realizacji rekultywacji stawów 13,14,15 i 16. Zleceniodawca: Soda Polska Ciech sp. z o. o. w Inowrocławiu, 2014.
• Projekt technicznego zamknięcia i etapowej rekultywacji stawów 13, 14, 15 i 16 zlokalizowanych na terenie Zakładu Produkcyjnego Soda Mątwy w Inowrocławiu. Zleceniodawca: Soda Polska Ciech sp. z o. o. w Inowrocławiu, 2013.
• Dobór mieszanek traw do wykonania rewitalizacji zwałowiska skały płonnej zlokalizowanego przy Szybie Głównym KWK  „Ziemowit”. Zleceniodawca: Kompania Węglowa S.A., Katowice, 2012-13.
• Opracowanie projektu rekultywacji i nadzór nad poprawnością realizacji rekultywacji. Zleceniodawca: Soda Polska CIECH Sp. z o.o. w Inowrocławiu, 2011-2015.
• Projekt etapowej rekultywacji stawów 3, 4, 5 i 6 zlokalizowanych na terenie Soda Polska Ciech sp. z o.o. Zakład Produkcyjny Soda Mątwy w Inowrocławiu na lata 2010-2016. Zleceniodawca: Soda Polska Ciech sp. z o. o. w Inowrocławiu, 2010.
• Projekt rekultywacji terenów zdegradowanych działalnością górniczą przy wykorzystaniu skały płonnej KWK „Andaluzja”. Zleceniodawca: KWK „Andaluzja” 1994.
• Oznaczanie form i frakcji siarki w utworach nadkładu kopalni węgla brunatnego w Dolnych Łużycach. Zleceniodawca: Katedra Gleboznawstwa i Rekultywacji Politechniki w Cottbus-Niemcy 1995.
• Ilościowo-jakościowa ocena wód powierzchniowych Kopalni Piasku „Szczakowa”. Zleceniodawca: Kopalnia Piasku „Szczakowa” S.A. Jaworzno 1996.
• Zagospodarowanie niecki poeksploatacyjnej przy wykorzystaniu skały płonnej KWK „Centrum – Szombierki”. Zleceniodawca: Kopalnia Węgla Kamiennego „Centrum Szombierki”, Bytom 1996.
• Ocena przydatności i zasady stosowania różnorodnych odpadów do rekultywacji hałd oraz terenów zdegradowanych działalnością przemysłową. Zleceniodawca: Ministerstwo Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa 1996.
• Określenie stanu chemicznego zanieczyszczenia gleb jako kryterium przydatności użytków rolnych na obszarze gminy Świerklany. Zleceniodawca: Urząd Gminy Świerklany 1996.
• Określenie możliwości gospodarczego wykorzystania żużla elektrownianego z „Elektrowni Siersza”. Etap I. Określenie parametrów żużla. Etap II. Ocena przydatności żużla do gospodarczego wykorzystania. Zleceniodawca: Elektrownia „Siersza”, Trzebinia 1997.
• Wytyczne rekultywacji wyrobiska na Polu Siersza – sektor 3 oraz Opracowanie projektu technicznego rekultywacji wyrobiska w sektorze 3 Pola Siersza. Zleceniodawca: Kopalnia Piasku „Szczakowa” S.A. Jaworzno 1997.
• Skład chemiczny wód technologicznych Elektrowni „Siersza” dla istniejących źródeł i prognoza zmian ilościowych i jakościowych do 2020 roku. Zleceniodawca: Elektrownia „Siersza”, Trzebinia 1997.
• Projekt rekultywacji składowiska odpadów wapiennych przy Inowrocławskich Zakładach Chemicznych „Soda Mątwy” S.A. Zleceniodawca: IZCh „Soda Mątwy” S.A., Inowrocław 1998.
• Projekt etapowej rekultywacji stawów 3–6 na terenie „Soda Mątwy” S.A. w Inowrocławiu. Zleceniodawca: IZCh „Soda Mątwy” S.A., Inowrocław 2001.
  Rozkład poziomy i pionowy podatności magnetycznej gleb zalegających w sąsiedztwie odcinka doświadczalnego drogi leśnej o długości 100 m na terenie Leśnego Zakładu Doświadczalnego w Siemianicach, Leśnictwo Laski. Zleceniodawca: Akademia Rolnicza, Poznań 2004.
• Projekt rekultywacji niecki stawu nr 3 oraz zalanych wodą zagłębień na tzw. składowisku B Inowrocławskich Zakładów Chemicznych „Soda Mątwy” S.A. w Inowrocławiu. Zleceniodawca: Inowrocławskie Zakłady Chemiczne Soda Mątwy S.A., Inowrocław 2005.
• Określenie zawartości niektórych metali ciężkich w glebach leśnych Górnego Śląska dla potrzeb analizy geostatystycznej. Zleceniodawca: - Instytut Systemów Inżynierii Środowiska, Politechnika Warszawska 2006.
• Ocena technologii wykorzystania odpadów górniczych z dodatkiem odpadów energetycznych w ramach likwidacji terenów niekorzystnie przekształconych w aspekcie ochrony środowiska. Zleceniodawca: CTL Maczki-Bór, Sosnowiec 2007.

OFERTA USŁUG

• Badania laboratoryjne i terenowe dotyczące:
  • składu ziarnowego, chemicznego i właściwości fizyko-chemicznych gruntów i odpadów,
  • podatności magnetycznej gleb jako wskaźnika skażenia terenu objętego działalnością przemysłową (oferta specjalna).
• Analiza stanu środowiska glebowego.
• Analiza możliwości wykorzystania odpadów różnych branż do rekultywacji zwałowisk i wysypisk innej branży.
• Analiza możliwości wykorzystania odpadów do celów gospodarczych.
• Analiza możliwości kształtowania poprzemysłowego krajobrazu na obszarach górniczych i przemysłowych.
• Lokalizacja starych wysypisk odpadów przemysłowych i komunalnych oraz poligonów.
• Kompleksowe oceny oddziaływania na środowisko glebowe.
• Ocena przydatności do rekultywacji technicznej i biologicznej gruntów i odpadów poprzemysłowych.
• Przygotowanie dokumentacji niezbędnej do wydania decyzji o możliwości rekultywacji terenu.
• Projekty rekultywacji technicznej i biologicznej wyrobisk, hałd i zwałowisk, osadników po flotacji rud, węgla, osadników popiołowych, odpadów sodowych oraz terenów objętych wpływem imisji przemysłowych.
• Szczegółowe mapy rozkładu podatności magnetycznej będącej wynikiem imisji przemysłowych (oferta specjalna).

OFERTA SPECJALNA

Określanie stopnia skażenia terenu imisjami przemysłowymi poprzez pomiar podatności magnetycznej gleb i gruntów

Dwadzieścia lat badań prowadzonych w Instytucie Podstaw Inżynierii Środowiska PAN w Zabrzu nad podatnością magnetyczną gleb pozwoliły wypracować nową, szybką i tanią metodę określania wielkości imisji przemysłowych w glebach, gruntach i osadach in situ nazywaną magnetometrią glebową. Metoda ta oparta jest na pomiarach wartości podatności magnetycznej górnej warstwy gleb i może być wykorzystana do szybkiej identyfikacji miejsc zagrożeń ekologicznych w obszarach miejskich, terenach rolnych i leśnych, parkach, ogródkach działkowych, placach zabaw dla dzieci, boiskach szkolnych oraz terenach poprzemysłowych.

Cząstki magnetyczne wywołujące zjawisko wzrostu podatności magnetycznej górnej warstwy ziemi zawarte są w pyłach przemysłowych opadających na powierzchnię ziemi, a pochodzących w głównej mierze ze spalania paliw stałych (węgiel kamienny, brunatny) oraz procesów hutniczych (żelaza i metali nieżelaznych), koksowniczych i produkcji cementu, jak również emisji samochodowych. Dzięki temu zjawisku możliwe jest dokładne, przestrzenne rozpoznanie wielkości imisji pyłów przemysłowych pochodzących z wyżej wspomnianych źródeł.

Od 1997 Instytut Podstaw Inżynierii Środowiska PAN w Zabrzu, jako jedyny w Polsce, dzięki pomocy Fundacji na Rzecz Nauki Polskiej oraz udziałowi w 5. Programie Ramowym UE, dysponuje bardzo czułą aparaturą pozwalającą na pomiary podatności magnetycznej bezpośrednio w terenie. Dzięki pełnej integracji tej aparatury z satelitarnym systemem GPS jesteśmy w stanie przeprowadzić bardzo szybkie i tanie mapowanie magnetyczne różnych obszarów pod kątem rozpoznawania zagrożeń wynikających z wyżej wspomnianych imisji przemysłowych. Dzięki systemowi GPS istnieje możliwość powtórzenia pomiaru w tym samym punkcie w dowolnym odstępie czasu, co pozwala prowadzić stały monitoring. Magnetometryczne mapy zagrożeń środowiska mogą być wykorzystane w planowaniu przestrzennym na różnym szczeblu samorządu (gmina, miasto, powiat itd.) do wydzielenia obszarów o różnej funkcjonalności w okresie najbliższych lat jak i w dalszej perspektywie. Biorąc pod uwagę różnice w składzie granulometrycznym cząstek magnetycznych występujących w pyłach przemysłowych pochodzących z różnych źródeł, można określić zasięg różnego rodzaju emisji pyłowych w badanym regionie.

Z naszych badań wynika, że na obszarze o opadzie pyłów atmosferycznych > 50 mg/m2 istnieje bardzo wysoka korelacja pomiędzy wzrostem wartości podatności magnetycznej, a zwiększoną zawartością wielu niebezpiecznych dla środowiska metali ciężkich, takich jak: ołów, cynk, kadm i inne.

Atrakcyjność metody polega na wyeliminowaniu konieczności pobierania prób w terenie i przeprowadzenia badań laboratoryjnych, co znacznie wpłynie na obniżenie kosztów prowadzonych badań. Metoda ta może być również wykorzystana jako swego rodzaju system wczesnego ostrzegania, szybko identyfikując miejsca, gdzie w powierzchniowych poziomach gleby nastąpiło nagromadzenie znacznej ilości metali ciężkich i gdzie istnieje niebezpieczeństwo pojawienia się efektu tzw. „ekologicznej bomby czasowej”.