Forma chemiczna metali ciężkich w osadach ściekowych jako wskaźnik ryzyka ekologicznego

Proces ekstrakcji sekwencyjnej metali ciężkich z osadów ściekowych zgodnie z procedurą Community Bureau of Reference (obecnie: Standards, Measurements and Testing Programme).

Wzrost liczby ludności oraz rozwój nowych technologii oczyszczania ścieków prowadzi do zwiększenia ilości powstających osadów. Z uwagi na zagrożenia jakie osady te stwarzają dla środowiska i gospodarki, znaczenie tej grupy odpadów rośnie. Poza wysoką zawartością substancji organicznych i pierwiastków biogennych, w skład osadów ściekowych wchodzą również metale ciężkie, których źródłem są, m.in. ścieki przemysłowe, spływy powierzchniowe oraz korozja przewodów kanalizacyjnych. Biorąc pod uwagę, że najbardziej preferowanym sposobem zagospodarowania osadów ściekowych w Polsce jest ich przyrodnicze wykorzystanie, ta grupa zanieczyszczeń stanowi dla środowiska poważny problem. Znajomość ogólnej zawartości metali w osadach ściekowych pozwala jedynie na ocenę ich jakości lub stopnia zanieczyszczenia, natomiast nie jest jednoznaczna z możliwością uwolnienia tych pierwiastków do środowiska. Czynnikiem warunkującym mobilność metali jest ich forma specjacyjna, m.in. chemiczna.

Badania przeprowadzone w ramach Projektu miały na celu wykazanie, że forma chemiczna metali ciężkich (Cd, Cr, Cu, Ni, Pb, Zn i Hg) w jakiej są one wiązane w osadach ściekowych, w większym stopniu niż ich całkowite stężenie warunkuje wielkość ryzyka ekologicznego. Powyższe stwierdzenie jest istotne w kontekście zagrożenia, jakie metale te mogą stwarzać dla środowiska wodno - gruntowego, a w przypadku przyrodniczego zagospodarowania osadów, także dla organizmów żywych, w tym ludzi.

Przeprowadzone badania wykazały, że pomimo iż stężenia analizowanych metali ciężkich w osadach ściekowych nie przekraczają wartości dopuszczalnych przy stosowaniu ich na cele przyrodnicze, to w dalszym ciągu mogą one stwarzać potencjalne zagrożenie dla środowiska naturalnego oraz organizmów żywych. Powyższy wniosek stanowi jeden z wymiernych efektów Projektu. Uzyskane w ramach Projektu rezultaty wskazują na konieczność uwzględnienia w analizie ryzyka ekologicznego informacji o formie chemicznej metali ciężkich w osadach ściekowych, jako głównym elemencie/wskaźniku tej analizy. Jest to szczególnie istotne w kontekście ochrony środowiska przed jego wtórnym zanieczyszczeniem metalami. Do wymiernych efektów Projektu należy również opracowanie dwóch autorskich wskaźników ryzyka, tj. Individual Ecological Risk (IER) i Global Ecological Risk (GER), które będę stanowiły cenny wkład do bazy narzędzi stosowanych do analizy potencjalnego ryzyka ekologicznego.