Prof. dr hab. inż. Irena Twardowska (ur. 06.01.1938, zm. 22.01.2025) profesor nauk technicznych, wybitna uczona i specjalistka z zakresu inżynierii środowiska. Doktorat obroniła w 1965 roku, habilitację uzyskała w 1986 r. Tytuł profesora zwyczajnego nadano jej w 2009 roku.
Z Instytutem Podstaw Inżynierii Środowiska Polskiej Akademii Nauk w Zabrzu była związana od 1961 r. W 1987 r. przyczyniła się do powstania Zakładu Wpływu Zanieczyszczeń Obszarowych na Środowisko, którym kierowała aż do śmierci. Członkini Polskiego Komitetu Normalizacyjnego (PKN) oraz ekspercka przedstawicielka w Europejskim Komitecie Normalizacyjnym (CEN), Przewodnicząca Komitetu Technicznego nr 216 ds. Odpadów przy PKN. Współtworzyła krajowe standardy i wytyczne z zakresu zarządzania odpadami. W 2019 r. została wdrożona pod jej kierownictwem Norma ISO 21226:2019 Soil quality - Guideline for the screening of soil polluted with toxic elements using soil magnetometry. Członkini licznych krajowych i międzynarodowych organizacji naukowych, redaktor naczelna czasopism Elsevier, liderka 19 projektów międzynarodowych realizowanych we współpracy z Norwegią, Niemcami, Izraelem, Grecją, Chinami i Indiami a także CEN i NATO.
Do jej najważniejszych osiągnięć naukowych można zaliczyć: rozpoznanie i ocenę długoterminowego zagrożenia środowiska wodnego w oparciu o badania mechanizmów przemian biogeochemicznych, oraz opracowanie metod prognozowania, zapobiegania i redukcji ujemnego wpływu na środowisko wodne odpadów górnictwa węgla kamiennego
i popiołów z elektrowni pracujących na węglu kamiennym; wykorzystanie organogenicznych materiałów odpadowych jako skutecznych sorbentów metali śladowych, w tym z kwaśnych i silnie kwaśnych ścieków i odcieków; praktyczne wykorzystanie mechanizmów sorpcji.
Opublikowany dorobek naukowy prof. dr hab. inż. Ireny Twardowskiej wynosi ponad 300 publikacji. W jej dorobku są trzy monografie wydane przez Ossolineum i jedna fundamentalna monografia poświęcona odpadom stałym, której była głównym autorem i redaktorem, wydana przez renomowane wydawnictwo naukowe Elsevier. Prof. dr hab. inż. Irena Twardowska była autorem 4 patentów i współautorem 1 patentu. Była organizatorem 3 konferencji międzynarodowych, w tym Dyrektorem warsztatów NATO-ARW w Krakowie w 2005 r. wysoko ocenionych przez NATO.
Prof. dr hab. inż. Irena Twardowska wypromowała 3 doktorów nauk technicznych. W latach 2000-2011 prof. dr hab. inż. Irena Twardowska prowadziła działalność dydaktyczną w Akademii im. Jana Długosza w Częstochowie jako profesor nadzwyczajny tej uczelni (Wydział Matematyczno-Przyrodniczy, Instytut Chemii i Ochrony Środowiska), gdzie w latach 2004-2011 obroniono pod jej kierunkiem łącznie 19 prac magisterskich i 7 licencjackich.
Od 1987 r. była Członkiem Rady Naukowej Instytutu Podstaw Inżynierii Środowiska (IPIŚ-PAN) w Zabrzu, a Rady Naukowej Wydziału Matematyczno-Przyrodniczego Akademii im. Jana Długosza w latach 2000-2011. Była członkiem Komisji Przewodów Doktorskich Rady Naukowej Instytutu Podstaw Inżynierii Środowiska PAN od 1988 do 2005 r. i członkiem Kolegium Redakcyjnego Kwartalnika PAN „Archiwum Ochrony Środowiska” w latach 1992-1996.
Prof. dr hab. inż. Irena Twardowska była cenionym członkiem wielu gremiów, licznych komisji naukowych i redakcyjnych, a także międzynarodowych towarzystw, takich jak Water Environment Federation czy International Society of Ecotoxicology and Environmental Safety (SECOTOX). Redaktor Naczelna czasopisma Ecotoxicology and Environmental Safety (Elsevier) oraz członkini rad redakcyjnych wielu prestiżowych pism naukowych, takich jak Environment International (Elsevier), Journal of Environmental Science and Health (Taylor & Francis) czy Actual Problems of Transport Medicine - Environment, Occupational Health and Pathology.
Prof. Irena Twardowska była wielokrotnie nagradzana za swoje osiągnięcia. Do najważniejszych należą:
- 2011, Złoty Medal za Długoletnią Służbę (od Prezydenta RP)
- 2011, Złoty Krzyż Zasługi za Ochronę Środowiska (od Prezydenta RP)
- 2010, Odznaka Honorowa za Zasługi dla Ochrony Środowiska (od Ministra Ochrony Środowiska);
- 1996, Złota Odznaka za „Zasługi dla Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej” (od Ministra Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa).
zainteresowania naukowe:
Zrównoważony rozwój; określenie całkowitej skumulowanej depozycji pierwiastków śladowych pochodzących z transmisji zanieczyszczeń na dalekie odległości przy użyciu torfowisk ombrotroficznych jako naturalnych archiwów; długoterminowe biogeochemiczne przemiany wietrzeniowe odpadów antropogenicznych; uwalnianie/wiązanie/migracja pierwiastków śladowych w odpadach i środowisku glebowo-gruntowo-wodnym; zapobieganie i redukcja ich długoterminowego oddziaływania na środowisko przy użyciu metod nieinwazyjnych; pobór pierwiastków śladowych przez rośliny, translokacja w tkankach i akumulacja w częściach jadalnych; wpływ zmian klimatu na te procesy; badania roślin-hiperakumulatorów zanieczyszczeń do ich bezpiecznego nieinwazyjnego usuwania z gleby poprzez fitoremediację; badania roślin uprawnych - excluderów nie przyswajających zanieczyszczeń dla zapewnienia bezpieczeństwa żywnościowego; gospodarka bezodpadowa (circular economy).
